Kastamonu Şivesi ve Komik Kelimeler Sözlüğü
Kastamonu şivesi, Türkçe'nin Anadolu ağızlarından biridir ve kendine özgü kelime dağarcığı, telaffuzu ve deyimleriyle dikkat çeker. Bu şive, sadece Kastamonu ilinde değil, çevre illerde ve hatta İstanbul gibi büyük şehirlerde yaşayan Kastamonulular tarafından da yaşatılmaktadır. Kastamonu şivesini kullananların samimiyeti ve yöresel kültüre bağlılıkları, bu şiveyi daha da sevimli hale getirmektedir. Aşağıda, Kastamonu şivesinde sıkça kullanılan ve komik olarak nitelendirilebilecek kelimeler ve ifadeler yer almaktadır.
Genel Özellikler
Kastamonu şivesinin bazı temel özellikleri şunlardır:
- Ünlü Değişimleri: Bazı kelimelerdeki ünlüler değişebilir. Örneğin, "nerede" yerine "nerede" denilebilir.
- Ünsüz Değişimleri: "ğ" sesi düşebilir veya farklı ünsüzlere dönüşebilir. Örneğin, "değil" yerine "deel" denilebilir.
- Eklemeler: Kelimelerin sonuna veya ortasına ekler gelebilir. Örneğin, "gidiyorum" yerine "gidiyom" denilebilir.
- Argo ve Deyimler: Şiveye özgü argo kelimeler ve deyimler kullanılır.
Komik Kelimeler ve Anlamları
Aşağıdaki liste, Kastamonu şivesinde sıkça rastlanan ve genellikle komik bulunan kelimelerden oluşmaktadır. Her bir kelime için anlamı ve mümkünse örnek kullanımı verilmiştir.
- Cıncık: Cam, şişe veya bardak gibi kırılgan eşya anlamına gelir.
- Örnek: "Şunu tut da cıncık mincık etme."
- Güğüm: Su ısıtmaya yarayan metal kap. Günümüzde pek kullanılmasa da, nostaljik bir çağrışımı vardır.
- Örnek: "Güğüme su koy da ısınalım."
- Hıyarşikeri: Çok şaşırma, hayret etme anlamında kullanılan bir ünlem.
- Örnek: "Hıyarşikeri, bu da nerden çıktı şimdi!"
- Höbelen: Yaramaz, afacan çocuk anlamında kullanılır.
- Örnek: "Şu höbelen yine ne haltlar karıştırıyor?"
- İlenmek: Beddua etmek, kötü söz söylemek.
- Örnek: "İlenme gari, günah olur."
- Kabak Hevengi: Kurutulmuş kabakların asıldığı yer. Genellikle köy evlerinde görülürdü.
- Örnek: "Kabak hevenginden bir tane de bana ayır."
- Kefkir: Delikli kepçe, süzgeç.
- Örnek: "Kefkirle yağı al da öyle servis yap."
- Lakırtı: Laf, söz.
- Örnek: "Boş lakırtıyla karın doymaz."
- Mamut: Büyük, iri. Genellikle hayvanlar için kullanılır.
- Örnek: "Ne mamut gibi köpek olmuş bu."
- Öteberi: Çeşitli küçük eşyalar, ıvır zıvır.
- Örnek: "Şunu da öteberinin arasına koyuver."
- Peşkir: Havlu.
- Örnek: "Elini peşkire sil."
- Sakızlamak: Azarlamak, paylamak.
- Örnek: "Babam beni fena sakızladı."
- Şaplak: Tokat.
- Örnek: "Ağzına bir şaplak yapıştırırım."
- Zılgıt: Azar, fırça.
- Örnek: "Annemden yine zılgıtı yedim."
- Göbel: Çocuk, özellikle de küçük ve tombul olanlar için kullanılır.
- Örnek: "Şu göbele bak, ne kadar da tatlı."
- Eşmek: Eşelenmek, toprağı kazmak.
- Örnek: "Kedi bahçede eşiniyor."
- Yuka: İnce açılmış hamur, yufka.
- Örnek: "Yuka ekmeği çok severim."
- Gocuman: Büyük, kocaman.
- Örnek: "Gocuman bir pasta yapmış."
- Tosbağa: Kaplumbağa.
- Örnek: "Tosbağa çok yavaş hareket ediyor."
- Eşkere: Açık, meydanda.
- Örnek: "Her şey eşkere ortada."
Deyimler ve Atasözleri
Kastamonu şivesinde kullanılan bazı komik deyimler ve atasözleri şunlardır:
- "Eli yüzü eşmek": Bir işi becerememek, yüzüne gözüne bulaştırmak.
- "Ağzını hayıra aç": Güzel şeyler söyle, olumlu konuş.
- "Gözü yolda kalmak": Birini beklemekten yorulmak.
- "İçi yanmak": Çok üzülmek, acı çekmek.
- "Taş düşse de baş yarılsa": Ne olursa olsun.
- "Eceli gelen köpek cami duvarına işer": Kötü sonuçlanacak işlere girişmek.
- "Ağzı kulaklarına varmak": Çok sevinmek, keyiflenmek.
- "Burnundan solumak": Çok sinirlenmek.
- "Deliğe süpürmek": Bir şeyi yok etmek, ortadan kaldırmak.
- "El alemin ağzı torba değil ki büzesin": İnsanların konuşmasını engelleyemezsin.
- "Eşek hoşaftan ne anlar": Değerini bilmemek.
- "Göz koymak": Bir şeye sahip olmak istemek.
Şiveyi Yaşatma Çabaları
Kastamonu şivesinin kaybolmaması için çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Yerel dernekler, festivaller ve kültürel etkinlikler aracılığıyla şive yaşatılmaya çalışılmaktadır. Ayrıca, bazı tiyatro oyunları ve skeçlerde şive kullanılarak hem eğlence sağlanmakta hem de şivenin gelecek nesillere aktarılması amaçlanmaktadır. Sosyal medya platformları da şiveyi kullanan ve sevenlerin bir araya geldiği, kelime ve deyimlerin paylaşıldığı mecralar haline gelmiştir. Kastamonu'nun tarihi ve kültürel mirasının önemli bir parçası olan bu şivenin yaşatılması, bölgenin kimliğinin korunması açısından büyük önem taşımaktadır.
Ek Bilgiler
- Kastamonu şivesi, Karadeniz bölgesinin genel özelliklerini taşımakla birlikte, kendine özgü bir yapıya sahiptir.
- Şivede kullanılan kelimelerin birçoğu, Osmanlıca ve diğer Türk lehçelerinden gelmektedir.
- Kastamonu şivesi, yöresel halk oyunları ve türkülerde de sıkça kullanılmaktadır.
Umarım bu kapsamlı makale, Kastamonu şivesi ve komik kelimeler hakkında yeterli bilgi sağlamıştır.